Ukrayna - Rusya Savaşı'nın devam ettiği ve halkların çok acılar çektiği bu dönemde Paskalya kutlaması hakkında size bilgiler vermek istedim.
Ukrayna Konsolosları dostlarımızın Pazar sabah 8'de Aya Nikola Balat Klisesi’nde Ortodokslar için Paskalya töreni olduğunu öğrenince davete icazet ederek Pazar sabahı saat 7'de kalkıp Balat’a gittim.
Bir de ne göreyim klisede zar zor yer buldum. Diyeceksiniz ki Ramazana'da camiye gittiğini değil de neden kliseye gittiğini yazıyorsun.
Bence haber değeri bu da o yüzden. Hayat deneyimlerden ibaret değil mi?
Camiye zaten gidiyorum ama klisede baştan sona tören hiç izlememiştim.
Bir de Ukraynalı güzel insanlar ve onların Müslüman eşleri de kliseyi doldurmuştu.
İçeride sanırsınız ki manken seçmeleri var. Irk güzel, insanların içi iyi. Millet; çoluk çocuk tam kadro yerel kıyafetlerle gelmiş. (Vışıvanka)
İstanbul'da yaklaşık toplamda 10.000 Ukraynalı yaşadığını bilmiyordum.
Türkçe bilen sayısı da gerçekten çok fazla…
Neyse kısa bir hatırlatma yapmakta fayda var: Paskalya nedir?
Paskalya, Hristiyanlar tarafından kutlanan bir bayramdır. Kelime kökeni İbranice'ye dayanan paskalya “dokunmadan geçmek” anlamına geliyor. İsrailoğulları'nın Mısır'daki kaçışını ifade eder. Hıristiyanlar için en önemli bayram olan paskalya bayramında, İsa'nın çarmıha gerildikten üç gün sonra dirilişi kutlanır. Ancak ne var ki Paskalya Bayramının kutlanması konusunda belli bir gün yoktur. Her yılın Mart ayı sonundan Nisan ayının sonuna kadar olan dönemi kapsar. Kiliselerde pazar günleri kutlanan Paskalya gününün diğer isimleri ise kıyam yortusu, diriliş günüdür.
Paskalya tüm Hıristiyanlar tarafından kutlanır. Yaygın olarak kiliselerde düzenlenen ayinlerin dışında, kutlandığı ülkeye göre değişik gelenekler vardır. Bunlar arasında en yaygını şahısların birbirine genellikle çikolatadan yapılan Paskalya tavşanı ve Paskalya yumurtası hediye etmesidir.
Paskalya Günü için evlerde özel çörekler (Paskalya çöreği) yapılır; haşlanmış yumurtalar boyanır; mumlar yakılır; dualar okunur.
Paskalya, oruçla geçen beş haftalık (büyük perhiz) bir hazırlık dönemi ile son haftayı (kutsal hafta) kapsar. Paskalya Günü'nde (paskalya pazarı) sona erer. Pentekostes (hamsın) yortusuna kadar süren 50 günlük döneme, Paskalya dönemi (hamsin dönemi) adı verilir.
Paskalya, Hristiyanlıktaki en eski ve en önemli bayramlardan biridir. İsa’nın çarmıha gerildikten sonra 3. Günde dirilişi kutlanır. Doğu ve Batı kiliseleri arasında farklılıklar olmakla beraber, Paskalya dönemi yaklaşık olarak mart sonundan nisan sonuna kadar olan dönemdir.
Günümüz İngilizcesindeki ‘"Easter" sözcüğü Eski İngilizcedeki 899 yılından önce ortaya çıkan Ēastre ya da Ēostre sözcüğünden türemiştir. Günümüz Almancasındaki karşılığı Osterndir. Paskalya sözcüğü Hollandacada Pasen, İskandinav dillerinde ise påske (Danca ve Norveççe), påsk (İsveççe), páskar (İzlandaca) and páskir (Faroece) olarak geçmektedir.
Türkçeye Rumca Pashalia sözcüğünden türeyerek girmiştir.
İsa'nın dirildiği günü belirleme hususu, 8. yüzyıla kadar Doğu ve Batı kliseleri arasında başlıca tartışma konularından biri oldu. Anadolu'daki Hristiyanlar İsa'nın çarmıha gerildiği günü, Yahudilerin Pesah (Hamursuz Bayramı) olarak kutladığı, baharın ilk dolunayından sonraki 14. gün (Yahudi Takvimi'ne göre 14 Nisan) olarak belirlediler. Diriliş gününü de –haftanın hangi gününe geldiğine bakılmaksızın– bundan üç gün sonrası, yani 17 Nisan olarak belirlediler. Ancak Yahudi Takvimi'nde de adı Nisan olan bu ay, günümüzde kullandığımız Gregoryen Takvimi'ndeki Nisan ayı ile örtüşmemektedir. Modern Mart ve Nisan aylarının bir kısmını kapsamaktadır. Batı Kiliseleri'nde ise İsa'nın bir Pazar günü dirildiğine inanıldığı için, Yahudi 14 Nisan'ından sonraki ilk Pazar günü "Diriliş Günü" kabul edildi. Zamanla diğer kiliseler de bu geleneğe uydu ve kutlamalar Pazar günü yapılmaya başlandı. Günümüzde "14'üncü gün" denen ve Diriliş gününü haftanın hangi gününe geldiğine bakmaksızın kutlayan kiliselerin sayısı oldukça azdır.
Şimdi gelelim ortam ve izlenimlerime...
Öncelikle Müslüman ve Hıristiyanların birlikte kutladıkları bir ortam olması açısından çok anlamlıydı. Ayrıca gelen aileler özellikle Ukaynalıların çoğu yerel kıyafetleri ile gelmiş idi.
Türkler ise genelde eşler veya Balat’a gelen tur otobüslerindeki Müslümanlar idi. Klise yetkilileri hiç ayırt etmeden herkesi misafir ettiler. Bence bu anlayışa tüm dünyanın en fazla ihtiyaç duyduğu dönemdeyiz. Bağnaz tutucu hiç kimse yoktu. Çocuklar bahçede arkadaş olup koşturdu; mum ve adaklar ile Bayram huzur içinde kutlandı.
Özellikle kutsanması açsından getirilen gastronomik ürünler ne vardı derseniz?
Hıristiyan alemi de bayram öncesinde 1 aya yayılan bir oruç dönemi geçirir. Museviler gibi unsuz yiyeceklerden ziyade Hıristiyanlar’da et yemek yasaktır 1 ay boyunca. Proteinlerini başka kaynaklardan alırlar. Bayram günü kutlama ise fırından kokuları taşan koca bir kuzu kol ya da budu ile olur.
Paskalya, çocukların gönlünü alabilecek birden çok öğe içeriyor. Örneğin bayramın belirgin sembolü renkli yumurtalardır. Yumurta yeniden dirilişi simgeler. İşte bu yüzden bu özel gün için haşlanan ve ilkbaharın renkleri ile rengârenk boyanan yumurtalar, doğurganlığın sembolü tüm kümes hayvan bibloları/süsleri (civciv-tavuk-tavşan vs.) bolca vardı.
Babka; ekmek ile kek arası özel bir lezzet. Fırınlarda kadınlar pişip renkli ve gösterişli ürünlerini renkli yumurtaları sepetler koyup getirmişler .
Polonya ve Ukrayna halkları tarafından kullanılan en önemli ürün olarak düşünmelisiniz.
Kutsanmış su tüm Kliseye gelenlerin üzerine damlacıklar şeklinde atıldığından siz ve sepetinizde ne varsa ıslanıyor.Bu arada ülkelere göre Paskalya yemeklerini merak ediyorsanız:
Kuzu
Kuzu, birçok kültürün Paskalya kutlamalarında ortak olan tek yemektir.
Paskalya Pazar günü birçok yemek yiyen kavrulmuş kuzu yemeği, aslında Paskalyadan önce geliyor - Yahudi halkının ilk Fısıh Seder'inden geliyor.
Polonya Gelenekleri
Polonya'da, Paskalya brunch büfe tablosu, ülkenin en iyi yemeklerinin bazılarını vitrine bol miktarda. Jajka Faszerowany'i, çıtır çıtır yumurtalara benzeyen yumurtalar, zurek yanında sosisli bir çorba çorbası bulacaksınız. Ayrıca ailenin Biala Kielbasa veya Polonya sosisi için kendi tarifini de içerecektir.
İtalyan geleneği
İtalyan usulü Düğün Çorbası (minestra maritata) veya minestra di Pasqua (domuz eti, sığır eti ve lahana ile yapılan geleneksel bir Paskalya çorbası) genellikle yemek yemeğinde servis edilir. Kuzu neredeyse her zaman ana yemektir ve enginarlar genellikle yanda servis edilir.
Ukrayna ve Litvanya Gelenekleri
Paskalya sabahı kiliseden sonra, aileleri, kutsanmış yiyecek sepetinden gelen yiyeceklerle birlikte özel bir kahvaltının tadını çıkarmak için eve dönerler. Aile ya bir yumurtayı paylaşır (birlik işareti) ya da her biri yeniden doğuşunu simgelemek için sert kaynatılmış bir yumurtaya sahiptir.
Ana yemek akşam yemeği. Lent sırasında yasak olan yiyecekler için çeşitli geleneksel yemekler servis edilmektedir. Antre ya rosto, tavuk, jambon ya da kuzu.
Ayrıca vedarai (etsiz veya domuz pastırması içeren patateslerden yapılan sosis), blynai (küçük krep),cepelili köfteler (et veya peynirle doldurulmuş) ve kugelis adı verilen bir patates pudingi de bulacaksınız. Açık büfe masa da birkaç salata ve mantar içeren birçok yemek tutacaktır. Litvanyalılar ayrıca velykos pyragas denilen beyaz kuru üzümlü yarı tatlı bir maya ekmeği servis ederler.
Yunan Gelenekleri
Her Yunan ev masasında, kuzu, kırmızı yumurta ve tsoureki, portakal ve baharat kokulu örgülü ekmeği üstte kırmızı bir yumurta ile bulacaksınız. Peynirli hamur işleri - ya phyllo (tiropitas gibi) ya da yuvarlanmış hamur (kalitsounia gibi) - kuzu pişirirken yemek için geleneksel yemekler. Diğer mezeler (mezeler) zeytin, beyaz peynir, tzatziki (yoğurt, sarımsak, salatalık daldırma) ve Dolmathakia me kima (pirinç dolması üzüm yaprakları) içerir .
Ana yemek Avokolono, Orso ile özlü Yunan tavuk çorbası ve oldukça eşsiz bir limon-yumurta karışımı ile başlayabilir. Kuzu sık sık patates sto dörtno, limon ve kekik ile kavrulmuş patates ve spanakopita, peynirli ıspanaklı turta, salata ve ekmek ile servis edilir.
İngiliz Gelenekleri
Gelenek, bahar tanrıçası Eostre onuruna küçük buğday kekleri pişiren eski Anglo-Saksonlardan türemişti. Hıristiyanlığa geçtikten sonra kilise, kilise tarafından kutsanmış şekerlemelerle ikame edildi.
Bir Paskalya öğle yemeği İngiltere'deki geleneksel yemek. Bir kuzu bacağı ile birlikte, genellikle lahana gibi bahar sebzelerini ve ödüllü Jersey kraliyet patateslerini kullanan bir tarifi içeren yan yemekler ile karşılaşacaksınız. Bir sos ve taze nane sosu genellikle ete eşlik eder.
Paskalya için klasik bir İngiliz pastası simnel kekidir. Lent'in sonunu, o oruç döneminde yasaklanan (baharatlar, meyveler ve badem ezmesi) malzemelerle dolu olduğundan işaret eder. Çikolata, hem yumurta formunda hem de tatlı olarak davranır. Bu çikolatalı keklerden çikolatalı musa bir şey olabilir.
Bu haftalık benden bu kadar; kalın sağlıcakla
Herkese iyi bayramlar …
