Başkent ‘’Saraybosna’’ Avrupa’nın ortasında tam bir Osmanlı şehri gibi adeta. Asırlardır farklı dini ve etnik gruptan insanın bir arada yaşadığı, cami, kilise ve sinagogun yan yana olduğu bir yer olduğundan “Avrupa’nın Kudüs’ü” olarak tanımlanıyor. Boşnaklar yüzlerce yıllık tarihleri boyunca kendi kimliğini korumaya çalışarak bir çok devlet ve medeniyet ile yaşamışlar..
Şehirde hem Osmanlı evleri, camileri, çarşılarını, hem Avusturya Macaristan imparatorluğu dönemine ait kliseleri, kafeleri ve barok yapıları, hem de Tito döneminden kalan sosyalist blokları bir arada görebiliyorsunuz. Nehirleri, ormanları ve tertemiz havasıyla dağların arasında tablo gibi bir görüntü sergiliyor.
Havaalanından şehir merkezine gelene kadar yol üzerinde savaşta ilk bombalanan Bosna Hersek Radyo ve Televizyon binasını görüyoruz. Savaşta ilk hedef alınan yerin burası olmasının sebebi tüm dünya ile iletişimi kesmek.
1984 senesinde Olimpiyatlar Saraybosna’da yapılıyor. O zaman şehirde fazla otel olmadığından Yugoslavya hükümeti şehire gelecek olan misafirleri ağırlamak için bazı bloklar yaptırmış. Daha sonra bunlar şehir ailelerine hediye edilmiş. Tüm bloklar ve binalarda mermi izleri hala görülüyor.
Yol boyunca şehri saran tramvay hattını görüyorsunuz. Avusturya Macaristan İmparatorluğu zamanında tramvay sistemini denemek için burada ilk olarak yapılmış. Daha sonra Avrupa’da tramvay sistemi kullanılmaya başlanmış. Yani buradaki tramvay hattı Avrupa’nın ilk tramvay hattı.
Saraybosna’da Gezilecek Yerler
Baş Çarşı – Gazi Hüsrev Bey tarafından yaptırılan, içerisinde çok sayıda dükkan, han ve cafeler bulunan ana çarşı.
Sebil – Baş Çarşı’nın hemen girişinde bulunan ve Saraybosna’nın sembolü sayılan sebilden su içenlerin Saraybosna’ya bağlanacağı rivayet ediliyor. Sebil: Şehrin temizliği ve bereketini sembolize ediyor.
Gazi Hüsrev Bey Camii – Baş Çarşı’da bulunan camii Mimar Sinan tarafından yapılmış. Karşısında da Medrese binası bulunuyor.
Hemen bitişiğinde de iki musluklu bir çeşme var. Bu muslukların sağ tarafta olanından su içerseniz buradan biriyle evleniyor, sol tarafından içerseniz buraya mutlaka tekrar geri geliyorsunuz şeklinde bir inanış var.
Bu arada Saraybosna’da hiç su satın almanıza gerek yok, yanınızda şişeniz olsa yeter, şehrin her yanında çeşmeler var. Tertemiz içme suyu akıyor.
Morica Han – Baş Çarşı içindeki güzel hanlardan bir tanesi. Burada bir kahve keyfi yapabilirsiniz. Biz öyle yaptık.
Saat Kulesi – Camiinin yanında bulunan, ay takvimine göre işleyen ve periyodik olarak ayarlanan saat kulesi 30 m yüksekliğinde..
Umut Tüneli – 1992/95 yıllarında ki katliam sırasında Boşnakların hayatta kalma mücadelesi verdikleri Yaşam Tüneli. 20 metrelik kısmı müze olarak gezilebiliyor.
Sonsuz Ateş – 2. Dünya Savaşı’nda ölenlerin anısına 1946 yılında yaptırılmış ve hiç sönmeden yanıyor.
Vijecnica – Savaşta çok fazla zarar gören, 2014’te restorasyonu tamamlanan ve mimarisiyle dikkat çeken Milli Kütüphane.
İnat Evi – Evin orijinali nehrin tam karşı kıyısında bulunuyormuş, yol geçeceği için yıkılması gerekiyormuş fakat evin sahibi inat etmiş ve evinin aynısının karşı kıyıya konumlandırılması şartı ile kabul etmiş. Evi milim milim hesaplayarak taşımışlar.
Şuanda adı İnat evi ve Boşnak yemeklerini bulabileceğiniz bir restoran olarak hizmet veriyor.
Latin Köprüsü: Bir Sırp askerinin Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun prensi Ferdinand’ı vurması sebebiyle 1. Dünya Savaşı’nı başlatan hadise Saraybosna’da yaşanmıştır. Tam bulunduğu köşede o aracın kopyası bulunuyor. Tam önündeki köprüye de Latin Köprüsü deniyor.
Grandzka Triznika: Avusturya Macaristan İmparatorluğu zamanında yaptırılan et ve peynir hali. Boşnaklar’ın meşhur kuru et, kaymak ve peynirlerini buradan alabilirsiniz.
Saraybosna Pazarı: Her gün açık olan, çiçek, sebze ve meyve satan üstü kapalı ve çok tatlı bir yerel pazar.
İgman dağı eteklerinde kurulan doğal yaşam parkı Vrelo Bosne
Aliya İzzet Begoviç Anıt Mezarı
Not: Sırp ve Hırvatlar Boşnakları yok etmek için tam 8.200 gün boyunca Bosna’yı bombalıyorlar. Ve akan kanları sembolize eden semboller şehrin her yerinde var. Bu kanlı katliamı unutmamak ve unutturmamak için.
Kulpsuz Kahve Fincanı ve Telve Altında Yıldız Hikayesi
Bosna Hersek’te sunum olarak kahve cezvede ve yanında şekeri ile geliyor. Dilerseniz sonradan ekliyorsunuz. Kahve fincanları kulpsuz ve her fincanın dibinde ay yıldız veya sadece yıldız bulunuyor. Fincan kulpsuz olduğu için elimizle hilal şeklinde kavrıyoruz, dibinde de yıldız olduğu için ay yıldız şekli ortaya çıkıyor. Bu sunum şekli Osmanlı’ya saygı geleneği olarak hala yaşatılıyor.
Acıyı ve sevinci birlikte yaşamış, yokluk zamanlarında yanında hep Türk halkını bulmuş bir millet Boşnaklar. Hırvatları ve Sırpları da Boşnaklarla aynı çatı altında sulh ile yaşatan hikmet Osmanlı hoşgörüsüydü. Abdülhamid Han’ın tahttan indirilmesiyle kaybettiğimiz Balkan topraklarında en büyük hüzünlerin yaşandığı yer hiç şüphesiz ki Bosna-Hersek’in başkenti Saraybosna oldu.
Rivayet şöyle ki, bir gün Saraybosna Baş Çarşı’daki bir kahvehanede Boşnaklar ve Sırplar ayrı masalarda oturmuş kahvelerini yudumlar. Sırplardan biri: ‘’Kahve fincanının kulbu üç parmakla tutulduğunda istavroz şeklini alır. ‘Siz bizim zafer işaretimizi (üç parmak selamı) yapıyorsunuz’’ der.
İşin aslı öyle olmasa da bu sözün üzerine Boşnaklar kulpsuz fincan tasarlar. Kahve içerken baş parmak ve işaret parmağınızla tuttuğunuzda hilal ortaya çıkar. Kahve bitiminde ise telvenin altından bir yıldız doğar.
90’lar, Sırpların Müslüman halka en ağır zulümleri yaşattığı yıllardır. Ardı arkası kesilmeyen cinayetler huzuru bozar, bir millet tüm dünyanın gözü önünde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Sırplar, bazı Boşnakların ‘Çetnik selamı’ vermesi için yüzük ve serçe parmağını keser. Bosna yaşadığı acılara rağmen manevi değerlerini yaşatır. En basit kahve fincanında bile bunu tüm dünyaya gösterir. Baş Çarşı’ya gelen on binlerce turist bu fincan takımlarını hediye olarak alır.
Yaşadıkları zor günlere bakınca, Boşnak kahvesinin acısı da, hatırı da farklıdır…
Pekiiii… Hamur işleri ve et yemeklerinin ön planda olduğu Saraybosna’da Ne Yenir?
Burek (Boşnak Böreği)
Bakır tepside ve kömür ateşinde pişirilen, her katmanında yağ kullanılan, pırasalı, kıymalı, ıspanaklı, peynirli ya da patatesli olarak yapılan Burek çeşitlerini denemeden olmaz. İki şekilde yapılıyor; ister çıtır çıtır ve daha yanık olan böreği, isterseniz de daha yumuşak yapılanı deneyebilirsiniz. Üzerine yoğurt konarak yeniyor.
Buregdzinica Sac’da yemelisiniz. Çünkü böreği sac arasında yapıyor. Çok güzel.. Boşnakların büyük yuvarlak şekilde yaptıkları böreğe mantı deniyor, içinde köfte gibi iri bir kıyma var. Ben bu mantıyı börekten daha çok seviyorum. Muhakkak onu da deneyin..
Sac arası börek; tepsinin ateşin üzerinde durması için kullanılan alete saç deniyor ve tepsinin üstü de altı da köz kömür ile kaplanıyor, börek ağır ağır bu ateş arasında pişiyor..
Cevapi (Cevapcici)
İnegöl köftesine benzeyen ve genellikle yanında küp küp kesilmiş soğan, ekşi sos, tuzlu kaymak ile birlikte somun pide içinde servis edilen bir çeşit yemek. Beşli, onlu ya da on beşli köfteler şeklinde servis ediliyor. Başçarşı’daki Ferhatovic’de ve Zeljo’da en güzelini yapıyorlar.
Bosanski Lonac
Bosna Hersek’in ulusal yemeği olarak kabul edilen Bosanski Lonac’ta genellikle lahana, havuç, patates gibi sebzeler kullanılır ve et olarak da kuzu eti tercih edilir.
Klepe
Bizim mantımızdan daha büyük hamura sahip olan ve iç harcı bol kıyma ile yapılan Klepe sarımsaklı yoğurt ile tüketilir.
Filovana Paprika
Maydanoz, pirinç, kıyma, soğan ve baharatlarla hazırlanan iç, biberlere doldurulur ve kısık ateşte pişirilir. Genellikle yoğurt ile birlikte sıcak servis edilir.
Sarma
Pirinç, maydanoz, kuru soğan ve baharatlarla iç hazırlanır, yapraklara sarılarak pişirilir. Sıcak sıcak yoğurt ile birlikte servis edilen sarma, Saraybosna’da özel günlerde tüketilir.
Dolma Sahan
Patates, biber, kabak gibi sebzelerin oyulan içleri kıyma ve baharatla hazırlanan içle doldurulur. Tüm sebzeler aynı sahan içinde piştiği için sebzelerin kendine has aromaları birbirlerinin içine geçer. Bazı tariflerde dolmanın içine ekstra köfte ya da şişte et ile patates ve havuç da eklenebilir. Genellikle sarımsaklı yoğurt ve limon ile sunulur.
Ustipci
Dışı gevrek, içi yumuşak bir yapıya sahip bir hamur kızartmasıdır. Lokmaya benzeyen ama miktarı daha büyük, şekli de pişiye daha yakındır. İsterseniz şerbet ekleyebilirsiniz.
Begova Supa
Yapılışında küçük küçük bamya taneleri, didilmiş tavuk eti ve suyu ile bezelye, havuç ve patates gibi sebzeler kullanılır. Kremsi bir yapıya sahip olan çorba, güveç kaplarda ve kısık ateşte yavaş yavaş pişirilir. Genellikle üzerine ekşi bir sos dökülerek servis edilir.
Pljeskavica
Mangalda pişirilen devasa köfte lahana turşusu ve özel bir sos eşliğinde servis edilir. Diğer köfte çeşitlerinden farkı ise içine eklenen tuzlu kaymaktır. Tuzlu kaymak, köfte kesildiğinde içinden akar ve zaten çok lezzetli olan bir köfteyi enfes bir tada dönüştürür.
Tatlılarda: Tufahija (Genellikle şekersiz kahvenin yanında tercih edilen bir tatlı), Hurmasica (Şekerpareye benzeyen bir tatlı), Baklava ve kadayıf.
Saraybosna’da konaklamak için Başçarşı’nın içinde yer alan Garni Hotel Konak’ı ( Instagram adresi: @hotelkonak ) tercih edebilirsiniz. Hem çarşının içinde olduğu için her yere çok yakın bir konumda. Hem de temiz, kahvaltısı da olan, düzgün ve makul bir otel.
