Matcha çayı, hem sağlıklı yaşam trendlerinin hem de sosyal medyanın etkisiyle yeniden küresel bir patlama yaşıyor. Ancak artan bu ilgi, Japonya’nın üretim kapasitesini zorluyor. Matcha sıkıntısı, hem fiyatları yukarı çekiyor hem de kafe zincirlerinde "stokta yok" tabelalarını yaygınlaştırıyor. Üstelik bu kriz, daha önce de yaşanmıştı. Şimdi bir kez daha kapıda.
Talep Zirvede, Arz Sınırlı
Forbes verilerine göre, küresel matcha pazarının 2028 yılına kadar 5 milyar doları aşması bekleniyor. Bu, 2023 ile 2028 arasında yıllık ortalama %10,39 büyüme anlamına geliyor. Ne var ki bu hızlı yükselişin önünde önemli bir engel var: Yeterli üretim yapılamıyor.
The Japan Times, 2024 yılı itibarıyla Japonya’daki büyük üreticilerin toz çay tedarikine sınır getirdiğini açıkladı. Büyük şehirlerdeki kafelerde, matcha ürünlerinin tükenmesiyle birlikte raflar boş kaldı. Bu durum sadece yerel tüketimi değil, küresel pazarı da doğrudan etkiliyor.
Matcha Neden Bu Kadar Kıt?
Matcha, yalnızca ilkbaharda hasat edilen özel yeşil çay yapraklarından üretiliyor. Bu yapraklar, “tencha” olarak biliniyor ve öğütülerek toz hale getiriliyor. Ancak bu işlem hızlı ilerlemiyor. Üretim süreci hem mevsimsel hem de zaman alıcı. Bu nedenle yüksek kaliteli matcha, doğası gereği sınırlı bir ürün.
Ayrıca, Japonya’da çayın yalnızca %6’sı matcha üretimi için kullanılıyor. Geri kalanı daha geleneksel çay türlerine ayrılıyor. Öğütme işlemi, talep arttığında kapasiteyi aşabiliyor. Matcha yalnızca bir kez, yani ilkbaharda hasat edildiği için stoklar da sınırlı kalıyor.
Küresel İlginin Arkasında Ne Var?
Pandemiyle birlikte insanlar daha sağlıklı alternatiflere yöneldi. Bu da matcha'nın parlamasına neden oldu. Leaf Brand Group başkanı Fumi Ueki, "İnsanlar matcha'yı sadece tadı için değil, sağlıklı olduğunu düşündükleri için tüketiyor" diyor. Matcha’nın antioksidan zenginliği, kafein dengesi ve enerji verici özelliği, onu diğer içeceklerden ayırıyor.
Ancak tek neden sağlık değil. Sosyal medya, bu trendi hızla küreselleştirdi. Özellikle görsel estetiğiyle dikkat çeken matcha latte'ler, Instagram ve TikTok gibi platformlarda milyonlarca paylaşım aldı. Sydney’deki Simply Native çay dükkanının müdürü Megumi Kanaike, yalnızca son altı ayda satışlarının %250 arttığını belirtiyor. Bu artışın arkasında ise çoğunlukla viral olan içerikler yer alıyor.
Kıtlık Sadece Latte Sınıfı İçin mi?
Şu anki kıtlık en çok latte sınıfı matcha ürünlerinde hissediliyor. Ancak uzmanlar, krizin sadece bu sınıfla sınırlı kalmayacağını düşünüyor. Çay seremonisi uzmanı Cara Chen, "Yakında üst, alt ve organik olmayan sınıfların da etkilenmesi muhtemel" diyor. Bu da krizin daha yaygın bir hâl alabileceğini gösteriyor.
Çiftçi Sayısı Hızla Azalıyor
Japonya Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Bakanlığı (MAFF) verilerine göre, 2000 yılında 53.000 olan çay çiftçisi sayısı 2020’de sadece 12.353'e düştü. Bu düşüş, üretim kapasitesini doğrudan etkiliyor. MAFF, kalan çiftçilerin tencha üretimine yönelmesini teşvik ediyor ve bu konuda sübvansiyon sağlıyor. Ancak bu değişim hemen gerçekleşemiyor. Çünkü matcha üretimi, uzmanlık ve zaman gerektiren bir süreç.
Gelecek İçin Umut Var mı?
2025 hasadı yaklaşıyor ve bir miktar rahatlama bekleniyor. Ancak bu kısa vadeli çözüm, uzun vadeli problemleri ortadan kaldırmıyor. Küresel Japon Çay Birliği, "Matcha üretimi sınırlı, çünkü doğası gereği mevsimsel" açıklamasında bulundu. Öğütme işleminin kademeli olması, talep hızla arttığında arzın yetersiz kalmasına yol açıyor.
Dernek, üreticilere yönelik desteklerin artırıldığını ve çiftçilerin yeniden matcha’ya yönelmesi için stratejiler geliştirildiğini belirtiyor. Ancak tüm bu çabalara rağmen, matcha çılgınlığının sürüp sürmeyeceği hâlâ belirsiz.
Ne Yapmalı?
Matcha sevenler için bu dönem biraz sabır gerektiriyor. Özellikle yüksek kaliteli matcha arayanlar, stok takibi yapmalı ve güvenilir kaynaklardan alışveriş etmeli. Ayrıca üreticilerin sürdürülebilirliği korumak adına küçük partiler halinde üretim yapması, kullanıcıların bu ürünü daha dikkatli tüketmesini de gerektiriyor.
Matcha tutkunları için şu net: Bu sevda kolay bitecek gibi görünmüyor. Ancak arz ve talep arasındaki bu dengesizlik, gelecek dönemlerde fiyatların daha da artmasına yol açabilir.
