Ne yersek ona dönüşürüz; bunun için hayatımızda ve mutfakta daha çevre dostu seçimler yapmak uzun vadede çevreyi, dolayısıyla da doğadan toplanıp soframıza gelen besinleri etkiler. Bu yüzden günlük alışkanlıklarımızın çevre üzerindeki etkilerine duyarlı olmak çok önemli. Peki, buna en hayati ihtiyaçlarımıza hizmet eden mutfaktan başlamaya ne dersiniz? Üstelik bunun için atacağınız küçük adımlar yalnızca atık azaltmakla kalmayacak, aynı zamanda daha basit ve pratik bir hayat sürmemize de yarımcı olacak. Enerji tasarrufu sağlayacak fikirlerden, sıfır atık ipuçlarına kadar mutfak ve çevre dostu pek çok faydalı bilgiyi Gül Erçetingöz ve ekibi sizler için hazırladı!
Alışveriş listenizi sıfır atıktan oluşturun!
Market alışverişleri, farkındalığın başladığı asıl nokta ve atılması gereken ilk adım. Türk mutfağının lezzeti ve çeşitliliği mükellef sofralarıyla cezbetse de her günü ve öğünü mükellef sofralarda geçirecek gibi alışveriş yapmak değiştirilmesi gereken ilk alışkanlıklardan biri. Diğer yandan marketler, müşterilerini içeride daha uzun süre tutabilmek adına, reyonlarının tasarımına ve organizasyonuna çok fazla zaman ve büyük paralar harcarlar. İşte markete her gittiğinizde size şaşırtıcı şekilde zaman ve para harcatan şey tam olarak bu. Ancak tüm bunları, markete neye ihtiyacınız olduğunu bilerek gitmeye başladığınızda önleyebilirsiniz. Bunun için yapmanız gereken şey öncelikle bir liste hazırlayıp ona sadık kalmak. Böylelikle sadece ihtiyacınız olan şeyleri alırsınız ve yalnızca zaman ve para tasarrufu yapmakla kalmaz, aynı zamanda gereksiz yiyecek israfını da önlemiş olursunuz.
Depolanan gıdaları toplu alın!
Kuru gıdalar, un ve bakliyat gibi saklayabileceğiniz ürünleri toplu olarak satın alın. Ayrıca unutmayın ki, tükettiğiniz besinlerin karbon ayak izi, yani sofranıza gelene kadar kat ettiği mesafe ne kadar az olursa çevreye ve bedeninize olan negatif etkileri de bir o kadar az olur. Mevsimine ait besinleri tüketin. Domatesin mevsimi olmadığında domates yemeyin, inanının bu size hiçbir şey kaybettirmediği gibi dünyaya çok şey kazandırır.
Tek kullanımlıklara son!
Özellikle yaz ayları kullan-at alışkanlığının artış göstermesine son derece müsait. Ancak aktivite veya organizasyon ne olursa olsun plastik bardak, tabak, kaşık ve çatal gibi tek kullanımlık malzemeleri alış veriş listenizden ve hayatınızdan tamamen çıkarın. Bunlar yerine hem daha estetik hem de daha sağlıklı olan bambu, emaye ya da melamin gibi ürünler alın mutfağınıza. Zaten bizler anneannelerimizin emayeleri ile büyüyen nesiller değilmiydik? Bizde aynı sistemi kullanıp bizden sonraki nesillere de bu alışkanlığı bırakalım ve tekrar eskiye dönüş yapalım!
Naylon poşet atıklarını azaltalım!
Keskinle bez çanta ve file kullanın. Plastiklere sarılmış veya torbalanmış ürünlerden kaçının ve bunun yerine yeniden kullanılabilir bez çantaları tercih edin.
Market ve pazar alışverişinizin başından sonuna kadar ambalaj atığını tamamen önlemeye hazırlıklı olamayabilirsiniz. İşte bu gibi durumlarda satın aldığınız ürünleri ambalajına göre tercih ederek atığı en aza indirebilirsiniz , kendi açınızdan da bunu faydalı ve kullanışlı hale getirebilirsiniz. Yerli çiftçiler ve pazarlardan alışveriş yapmak bu döngü için idealdir. Üstelik yalnızca ambalaj kullanımını en aza indirgemenize yardımcı olmakla kalmaz daima daha taze ve organik ürünlere ulaşmanızı sağlarlar.
Maliyet ve ambalaj azaltmanın bir diğer yolu da market içecekleri tüketimini azaltmanızdır. Şişe su endüstrisi, ürünlerinin “musluktan daha güvenli ve daha lezzetli” olduğuna inanmanızı sağlar, ancak şişelenmiş suyun musluk suyundan daha az hijyen içinde üretildiğini biliyor muydunuz? Bunun için yaşam kaynağımız su tüketimini şişeden sağlamak yerine, mutfağınıza taktıracağınız bir filtre satın alarak sağlayabilirsiniz. (bizim her evimizin musluğunda su arıtma cihazı var! Annem, kızım, kardeşim). Eğer suyun tadına karşı bir hassasiyetiniz varsa, infüzyon suyu oldukça lezzetlidir ve limon gibi vitaminli besinlerin eklenmesiyle sağlıklı etkilerini kendiniz çoğaltabilirsiniz! Emin olun hem daha ekonomik hem daha sağlıklı su tüketeceksiniz!
Gıda atıkları ve çay, kahve atıklarını çöpe atmayın!
Çay ve kahve tutkunları ise kahve telvesi ve çay yapraklarını kompost için kullanabilir. Hatta kompost dünyayı bile kurtarabilir! Bitkiler için mükemmel bir gübre görevi gören kahve telvesi ve çay yapraklarının oluşturduğu kompost, karbonu havadan emer ve toprağın yapısını iyileştirir. Üstelik bu kadarla da sınırlı değil; bu siyah altının ince bir katmanı, uygulamadan 6 yıl sonra bile toprağın verimini arttırabilir. Bu atıkları bahçenizde veya evinizdeki saksıların dibinde kompost olarak kullandığınızda bitkileriniz için ne kadar sağlıklı bir adım uyguladığınızı zaman içerisinde göreceksiniz.
Sebze - meyve çekirdekleri çöp değildir. Bir kavanozda biriktirerek doğaya ya da evimizin yakınında ki bir araziye kötü görüntü oluşturmayacak şekilde bırakabilir ve döngüye yeniden katılmalarını sağlayabiliriz.
Uygun olan yemek artıklarını, sokak hayvanlarına vererek; hayvan dostlarımızın da karnını doyurabiliriz.
Mutfakta gıda depolama!
Plastik depolama sadece israf değil, aynı zamanda son derece sağlıksız. Bunun için sürdürülebilir kaplar kullanmak pek çok avantaj sağlar. Başlangıçta maliyeti fazla olabilir fakat uzun vadede bu yatırım mutfağınızda karlı olacaktır.
Cam saklama kapları, kavanozlar, tekrar kullanılabilen çerez torbaları ve dilerseniz buzdolabınızdaki ürünlerin ömrünü uzatacak bir aktif oksijen cihazı bile satın alabilirsiniz; bu cihaz meyve ve sebzelerinizi kesinlikle daha uzun süre taze tutacağı için gıda atıklarınızın da azalmasına neden olacaktır .
Mutfakta yemek yapımında Sıfır Atık ile pişirme!
Pişirme aşamasına gelmeden önce yapmanız gereken en önemli şey besinleri düzgün muhafaza etmek. Fazla stok yapmayın ve öncelikli kiler ve dolabınızda olan eski yiyecekleri tüketin. Ürünleri muhafaza etmek için cam kaplar kullanmak yalnızca estetik görünmez, aynı zamanda hava geçirmez oldukları için daha uzun süre taze tutar ve besinleri korur. Buzdolabı ya da kilerde erzaklarınızı asla naylon poşet ile bırakmayın!
Ne kadar tükettiğimizin farkında olursak pişirirken miktarı ayarlamamız da o kadar kolay olacaktır. Fazla ya da az değil, yeterli pişirmek.
Fırında yemek pişirirken yağlı kağıt kullanarak çöp çıkartmak yerine, tepsiyi yağlayabilir ya da silikon fırın matı kullanabiliriz.
Sıfır atık pişirme prensibi, mutfakta tüketeceğiniz malzemelerin hiçbir parçasını çöp olarak görmeyip bir şekilde değerlendirmek demektir. Bunun için yapacağınız ilk şey yiyecek artıklarını atmamak. Blender kullanarak yaptığınız ya da besinlerin suyunu kullandığınız tarifleri bir düşünün; smoothieler, çorbalar, sebze ve et suları, haşladığınız makarna ya da yumurta suyu. Yemek hazırlarken kullandığınız pek çok malzeme artığını başka bir yemek yaparken değerlendirebilirsiniz. Eskiden buna Anneannelerimiz katık mutfak! Katık etmeyi bil derlerdi.
Mutfağanıza alacağınız et ürünlerine dikkat edin ve az tüketin!
Sorumlu olduğu aşırı su kullanımı, hava kirliliği, sera gazı emisyonu ve habitat yıkımı nedeniyle et üretimi çevreye en zararlı endüstrilerden biri. Daha sürdürülebilir bir yaşam için et tüketiminizi azaltırken üç şeye dikkat etmelisiniz; yemek artıklarının ortaya çıkmasını önleyin, planlı alışveriş yapın ve satın aldığınız her şeyi tüketin.
Bölünmüş et satın almak yerine bütün etleri tercih edin; artan kemikleri haşlayarak kemik suyu ve et suyu hazırlayıp bunları dondurarak uzun süre muhafaza edebilirsiniz. Ayrıca sebzeleri de kendiniz konserve veya çeşitli şekillerde dondurucunuzda saklayabilirsiniz.
Günlük yaşamınız için sürdürülebilir öneriler
Günümüzün en büyük problemlerinden biri olan karbon ayak izi sebebiyle enerji ve kaynak tüketimi yaparken artık bazı alışkanlıklarınızı gözden geçirmelisiniz. Örneğin; araç kullanmak yerine yürümeyi, toplu taşımayı ya da bisiklet ve elektrikli scooter gibi alternatifleri tercih edebilirsiniz. Alışveriş yaparken öncelikle ihtiyacınız olup olmadığını, büyük yatırımlarınızın ise ne kadar enerji tasarrufu sağladığını göz önünde bulundurun.
Alışveriş yapmadan önce iki kere düşünün.
Mutfakta Sıfır Atık yaşamı benimseyin.
Yediklerinizin soyunu tüketmeyin.
Plastiksiz bir yaşama geçin.
Yaban hayatı tehlikeye atan ürünleri kullanmayın ve lütfen protesto edin!
Asırlık ağaçların kesilmesinden su kullanımına üretimi ile türü tehlikede olan canlıların habitatını tehlikeye atan ürünleri satın almayın. Satın alacağınız ürünlerin etiketlerini mutlaka okuyun ve içeriği bambu gibi sürdürülebilir malzemelerden olanları tercih edin.
Suyu akılcı kullanın.
Kağıt tüketimini azaltın.
Evinizde enerji ve su tüketimi tasarrufu yapın!
Sera ve sebze ve meyve yetiştirilen Bostanlarda gönüllü olun ya da müsaitse evinizin bahçesi ya da balkonunda seranızı oluşturun.
Sadece kendi sebze meyvenizi yetiştirmek için değil, yaşadığınız bölgedeki sürdürülebilir çemberi genişletmek için bir topluluğun üyesi olun. Zira bahçeler yeşil alanlar yaratır ve bahçe atıkları yine bahçede kullanabileceğiniz gübreye dönüştürülebilir. Yeşil alanlar sadece ruhunuzu değil, şehirlerdeki karbon emisyonunu azaltacağı için çevreye de iyi gelir.
Atıksız hayat ve mutfak için haydi şimdi bu yazıdan sonra kolları sıvayın ya da kulağınıza küpe yapın!
Bir öneriyi bile uygulasınız hayatınıza büyük güzellikler ve sağlık katacaksınız; gelecek nesillere örnek olacaksanız...